W ogrodzie Przedstawicielstwa Urzędu Marszałkowskiego we Włocławku odbyła się uroczysta sesja Sejmiku Województwa Kujawsko-Pomorskiego z okazji Święta Województwa. Przemówienie o historii wojewódzkiej samorządności na jej 20-lecie wygłosił radny o najdłuższym stażu STANISŁAW PAWLAK, wiceprzewodniczący RW SLD, z którym wywiad zamieściliśmy dwa dni temu. Doceniając walory historyczne i faktograficzne - zamieszczamy poniżej tekst tego wystąpienia.
Przewodnicząca sejmiku Elżbieta Piniewska zapraszając radnego Stanisława Pawlaka do zabrania głosu powiedziała: „Udzielę teraz głosu naszemu koledze radnemu Stanisławowi Pawlakowi wyróżnionemu Odznaką Honorową za Zasługi dla Województwa Kujawsko-Pomorskiego, medalem Marszałka Województwa Kujawsko-Pomorskiego „Unitas Durat Polatinatus Cuiaviano-Pomeraniensis” za wkład w rozwój samorządności na Kujawach i Pomorzu oraz za prace na rzecz mieszkańców regionu, kształtowanie jego tożsamości i wzmacnianie integralności.
Przypomnę, że pan Stanisław od 1993 do 2002 r. był burmistrzem Lubrańca, łącząc tę funkcję z mandatem posła na Sejm RP oraz od 1998 r. z mandatem radnego Województwa Kujawsko-Pomorskiego. Szczególną aktywnością wykazał się w pracach stałej podkomisji sejmowej ds. przygotowania reformy administracyjnej kraju, będąc w niej od początku rzecznikiem odrodzenia autentycznego samorządu lokalnego, a także utworzenia naszego województwa – Kujawsko-Pomorskiego”.
***
Radny Stanisław Pawlak: „Jestem mile zaskoczony słowami Pani przewodniczącej, która zarekomendowała mnie i wcześniej wytypowała do zabrania głosu pamiętając o tym − jak to niektórzy mówią, że jestem najstarszym radnym, a ja prostuję, że jestem radnym o najdłuższym stażu. Dlatego też wymienienie innych funkcji, które w bardzo ważnym czasie dla reformy samorządowej pełniłem, pozwoliło mi na oddanie się w całości projektom, które były zgłaszane w parlamencie, kiedy wykonywałem obowiązki posła na Sejm RP.
Zacznę od tego, że 27 maja 1990 r. to początek reform samorządowych w Polsce przez utworzenie gmin samorządowych. Miałem okazję pracować wtedy jako burmistrz Gminy Miasta Lubraniec, myśląc dalej o usamorządowieniu naszego kraju. Ponieważ pierwsza reforma samorządowa – gminna otworzyła możliwości wykonywania obowiązków na własny rachunek i na własną odpowiedzialność. Wcześniej wykonywałem obowiązki naczelnika. Kierowanie gminą po zmianach wymagało całkowicie innego podejścia do wykonywania swoich obowiązków. I tak przyszedł 1 stycznia 1999 r., kiedy po podjęciu odpowiednich ustaw w parlamencie można było uruchomić działania na rzecz utworzenia powiatów i województw samorządowych. Przypomnę tylko, że prace w powiatach i w województwie samorządowym rozpoczęły się 1 stycznia 1999 r. Zaczynaliśmy w dość trudnych warunkach, ponieważ bez określonego własnego majątku, z pierwszymi budżetami zarówno dla samorządu województwa naszego, jak i pozostałych, nadanymi przez ministra finansów. Tylko dla porównania powiem, że nie zapomnę tego pierwszego budżetu – pan minister Ardanowski również zapewne pamięta – on wynosił tylko 125 mln zł, gdy dzisiaj możemy się pochwalić kwotami przekraczającymi miliard złotych. Czyli przez 20 lat wzrosły zadania dla samorządu, ale w ślad za tym musiały wzrosnąć także finanse.
Kilka słów na temat tworzenia naszego województwa, bo może nie wszyscy pamiętają, że nie było tak łatwo. Politycy wywodzący się z poprzednich województw byli na ogół przeciwni tworzeniu nowych podziałów administracyjnych, ponieważ zdawali sobie wszyscy sprawę, że utworzenie województw – na początku była mowa o siedmiu, dziewięciu, jedenastu – spowoduje, że takie miasta jak Włocławek utracą status miast wojewódzkich. Dlatego ta reforma w przygotowaniu była dość kłopotliwa i nie wiem dlaczego, ale parlament zdecydował, że zostałem przydzielony do podkomisji, która miała przygotować ostateczną wersję projektów ustaw. Z naszego województwa był w tej komisji jeszcze pan poseł Eugeniusz Kłopotek. Dobrze nam się współpracowało (Bydgoszcz – Włocławek), ponieważ wiedzieliśmy, że od tego zamiaru nie ma odwrotu, a jeżeli tak, to musimy się przełamać i jak najwięcej osiągnąć dla naszego nowo tworzonego regionu. Część mieszkańców miała inne pomysły, np. aby włocławskie skierować do Łodzi, inni chcieli trochę Inowrocławia wziąć do Łodzi, ktoś inny mówił, żeby Toruń w całości przyłączyć do Gdańska. Gdy zbliżał się już termin, kiedy trzeba było podjąć decyzję, to do parlamentu wpłynęła wersja nowego województwa Bydgoszcz-Włocławek. W poprawkach mniejszości było: Bydgoszcz, Włocławek i Toruń. Dzięki wszystkim parlamentarzystom z tamtego okresu wersja ta uzyskała większość i dzisiaj, jak mówił poseł Jan Krzysztof Ardanowski, jesteśmy województwem prężnym pod względem gospodarczym, atrakcyjnym turystycznie, ale jednocześnie w kształcie odpowiadającym kształtowi Polski. Jakby to było, gdybyśmy my z Włocławka jechali do siedziby województwa w Bydgoszczy przez inne województwo?
Był też drugi problem – stołeczność: Toruń – Bydgoszcz. Oczywiście Włocławek miał mniejsze szanse, chociaż niektórzy politycy z Bydgoszczy proponowali, aby we Włocławku zapewnić siedziby niektórych instytucji, które w związku z nowym podziałem administracyjnym będą tworzone. Myśmy to we Włocławku skrzętnie wykorzystali i z samorządowych instytucji były na tamten czas cztery. Jedno nam się nie udało – Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, gdzie mieliśmy swój obiekt na ul. Okrężnej, niestety musiał być zgodnie z prawem utworzony w Toruniu. Mieliśmy Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych, Biuro Planowania Przestrzennego i Regionalnego i geodezję, która obsługiwała całe nasze województwo. To były takie początki. Robiliśmy wszystko, żeby integrować trzy poprzednie województwa, bo był duży opór, szczególnie we Włocławku, bo przestaliśmy być miastem wojewódzkim. Integracja ta zaczęła się, przy dobrej współpracy przedstawicieli Bydgoszczy, Torunia i Włocławka, w której aktywnie miałem przyjemność uczestniczyć, od spraw kadrowych po to, aby poprzednie rejony miały swoich przedstawicieli we władzach zarówno sejmiku jak i w zarządzie województwa. Tak też się stało. Wówczas sejmik był 50-osobowy, dzisiaj jest 30 radnych, a po drodze był 33-osobowy. Przypomnę, że pierwszym przewodniczącym sejmiku był Grzegorz Gruszka z Bydgoszczy, marszałkiem województwa był Waldemar Achramowicz z Torunia, ale do składu zarządu weszli przedstawiciele Włocławka i Bydgoszczy. To się ładnie ukształtowało na samym starcie.
Pierwsza kadencja polegała na działaniach łączących nowy region utworzony na mocy ustawy. Zaczęliśmy pracę, ale myśleliśmy także o tworzeniu insygniów naszego województwa. Na sztandarze zapisaliśmy Unitas Durat, a region był wówczas uroczyście proklamowany wraz z innymi województwami w Warszawie w pałacu belwederskim. Dokument z tej okazji znajduje się w gabinecie marszałka na poczesnym miejscu do tej chwili.
Tak zbliżyliśmy się do drugiej kadencji 2002-2006, gdzie czuliśmy już, że będzie potrzeba integrowania się z Unią Europejską. Ta druga kadencja upłynęła pod kątem przygotowywania dokumentów sejmikowych pozwalających na czerpanie z pieniędzy już przedakcesyjnych, zanim nastąpiło stowarzyszenie z Unią, co nastąpiło 1 maja 2004 r. Te środki finansowe były dość znaczące, jak na tamten czas. Przyjęliśmy także uchwałę – pierwszą Strategię rozwoju naszego województwa, jako pierwszy samorząd w kraju.
Radni tamtej kadencji będą pamiętać – patrzę tutaj na panią Domicelę Kopaczewską, która wówczas była bardzo aktywną radną – nasze wspólne rozmowy, nie zawsze zmierzające w tym samym kierunku powodowały, że efekty dla naszego województwa były znaczące. Pierwsze środki finansowe napłynęły z funduszy Phare i skierowane zostały przez zarząd województwa – z akceptacją sejmiku – na pięć zadań, w tym we Włocławku. Wówczas pilnował tych spraw ówczesny wicemarszałek Władysław Kubiak, obecny dziś na sesji. Ze środków tych została wybudowana ulica we Włocławku – aleja Królowej Jadwigi. Drugie zadanie też było ważne – została uporządkowana gospodarka wodno-ściekowa w zlewni Jeziora Gopło. Realizowały to gminy z powiatu radziejowskiego i inowrocławskiego, jako zadanie wspólne. Z tych środków Toruń otrzymał trasę S-10, jako małą obwodnicę miasta, łączącą dzisiaj S-10 z autostradą i przejazdem przez most w Toruniu. Bydgoszcz również otrzymała zadanie, ale nie pamiętam już nazwy.
Trzecia kadencja 2006-2010. Przewodniczącym sejmiku został Krzysztof Sikora, a marszałkiem Piotr Całbecki. Bardzo ważna kadencja, ponieważ w tej kadencji musieliśmy przygotować się do nowej perspektywy finansowej, aby realizować w naszym województwie zadania ze środków unijnych. Nastąpiło to przez uchwalenie drugiej Strategii rozwoju województwa odpowiadającej warunkom, które powinna ona spełnić, aby z takich akcesji korzystać. Ale w tej kadencji także, 25 lutego 2008 r. sejmik ustalił dzień 7 czerwca świętem naszego województwa. Od 2008 r. minęło już 12 lat, gdy świętujemy. Tak wówczas zostało uzgodnione, że na przemian święto to jest organizowane w byłych miastach wojewódzkich. W tym roku jest inaczej, ponieważ w latach poprzednich nie tylko świętowaliśmy w tym miejscu, gdzie odbywała się sesja, ale zarząd województwa, za aprobatą sejmiku, przygotowywał imprezy we wszystkich miastach, nie tylko dużych, prezydencjach, ale także w gminach. Odbywały się koncerty, różne kulturalne imprezy.
Kolejna, czwarta kadencja to lata 2010-2014, kiedy przewodniczącą sejmiku była Dorota Jakuta. Kadencja ta była przede wszystkim nastawiona na ułożenie współpracy z gminami i powiatami, aby przygotować te jednostki samorządu terytorialnego do możliwości pozyskiwania funduszy unijnych. Niektórzy zgłaszali się do mnie mówiąc, co marszałek, czy sejmik wtrąca się do tego, co my mamy tu robić. Nie byłoby tego, co jest dzisiaj w gminach (tablice mówiące o zadaniach z tamtych lat), gdyby gminy nie współpracowały z nami, a my nie współpracowalibyśmy z gminami. Wcale nie na zasadzie podporządkowania, lecz każda, jako jednostka samorządowa działająca na własny rachunek i na własną odpowiedzialność. Trwała wówczas praca nad Strategią rozwoju województwa z 2013 r., która obowiązuje do 2020 r.
Przychodzi kadencja piąta 2014-2018, kiedy przewodniczącym zostaje Ryszard Bober, dziś senator obecny na naszej sesji. Pan marszałek Piotr Całbecki kontynuuje swoją misję. Sejmik w stanowisku z 15 lutego 2016 r. wyraził swoją prośbę o ustanowienie św. Jana Pawła II patronem naszego województwa. Już 27 marca 2017 r. sejmik z zadowoleniem przyjął zgodę Ojca Św. Franciszka, który zaakceptował ten pomysł i mogliśmy przyjąć stanowisko, że św. Jan Paweł II jest patronem naszego województwa. 14 maja 2018 r. odbyła się uroczysta sesja sejmiku inaugurująca odzyskanie niepodległości przez Polskę. Sejmik uchwalił stosowną deklarację, a obywatele podpisywali się pod nią. Zaczęło się to w Toruniu przed budynkiem Urzędu Marszałkowskiego, gdzie zjechali się samorządowcy z całego województwa, a w korytarzu urzędu jest ustawiona specjalna szkatuła z zebranymi podpisami.
Szósta kadencja 2018-2023, która trwa. Przewodniczącym sejmiku został Ryszard Bober, ale widocznie było mu trochę niewygodnie z nami i wszedł na inne miejsce – senatorskie. Od tego czasu przewodniczącą sejmiku jest Elżbieta Piniewska, z którą również dobrze się współpracuje, jak z poprzednikami, ale pani Elżbieta poprawia nas w pisowni, wypowiedziach, jak to nauczyciel, ale i bardzo dobrze, bo zawsze trzeba się uczyć. A rok 2019, który zamknęliśmy – ustanowiliśmy właśnie rokiem samorządu i samorządności.
Szanowni Państwo.
Chcę wrócić do tego, że rozpoczynaliśmy w trudnych warunkach, ale je pokonaliśmy. Problem stanowiła w tamtym okresie m.in. interpretacja aktów prawnych, bo nie były one doskonale. Mogłem na to patrzeć z dwóch pozycji. My w sejmie też robiliśmy to po raz pierwszy, stąd mogły być pewne niedociągnięcia. Był również problem z przejmowaniem majątku skarbu państwa. Dzisiaj widzimy, jak pięknie wygląda budynek Urzędu Marszałkowskiego. Samorząd województwa na przestrzeni tych lat w pełni sprostał zadaniom, które miał i ma przypisane. Wykorzystaliśmy w województwie także przystąpienie Polski do Unii Europejskiej i pozyskiwane pieniądze pozwoliły odnowić różne obiekty, nie tylko nasze, ale znajdujące się na terenie naszego województwa. Nastąpił również rozwój naszych jednostek gospodarczych realizujących zadania województwa. Ale, zawsze jest pewne ale.
Kiedy odtworzyliśmy ten majątek i zainwestowaliśmy w niektóre jednostki, to pozbawiono nas prawa ich prowadzenia. Pierwszym był Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Minikowie z oddziałem w Zarzeczewie i Przysieku, w który włożyliśmy duże miliony. Ośrodek ten był takim kąskiem, który nie wiadomo kto ma prowadzić, czy rząd, czy samorząd. Na początku była to jednostka rządowa, przeszła na dwa miesiące do samorządu, później znów decyzja była cofnięta i znów przez kilka lat do samorządu, a od 1 września 2016 r. ODR-y są w gestii rządu. W sprawie Kujawsko-Pomorskiego Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych we Włocławku musieliśmy podjąć uchwałę likwidującą ten zakład z uwagi na ustawę, która nas tego pozbawiła.
Myślę, że naszym wspólnym zadaniem na następny okres pracy będzie umacnianie i rozwój samorządności zarówno wojewódzkiej, powiatowej jak i gminnej. W dwustronnym – zgadzam się z wypowiedzią pana ministra – współdziałaniu z rządem. Wykorzystując doświadczenie minionego 20-lecia należy stwierdzić, że warunkiem dynamicznego i społecznie odpowiedzialnego rozwoju jest kształtowanie i systematyczny rozwój społeczeństwa obywatelskiego. Rozwój regionalny wspólnoty samorządowej jest ważnym elementem budowania opartego o współodpowiedzialność wynikającą właśnie z wdrożonej reformy samorządowej. Życzę, aby właśnie tak było, a my jako radni wyrażamy gotowość do realizacji takich zadań".
(Tekst przemówienia udostępniony przez Autora).
Fot. strona sejmiku
nim, 4 września 2020 r.